Հայոց Հայրենիքից մնացած այս փոքրիկ հատվածն այն հենակետն է, որտեղից կրկին պետք է հառնի ՀԱՅՔԸ

Պարբերաբար նշում եմ և հիշեցնում, որ, չնայած Երկրագնդի 8 միլիարդանոց ողջ մարդկությունը բաղկացած է շուրջ 150 ազգից, 400 ժողովրդից և 3000 ցեղից, բայց նրանցից միայն մոտավորապես 200-ն այս պահին ունեն իրենց պետությունը:

Մենք այն բացառիկ ազգերից ենք, որ ունենք մեր անկախ պետությունը: Կորցնելու դեպքում՝ այլևս դժվար կլինի այս գլոբալիզացիայի դարաշրջանում կրկին ձեռք բերել այն:
Հետևաբար, գլխավոր պատմական ձեռքբերումը, որ մեր սերունդը պարտավոր է սրբորեն պահել, գուգուրանքով փայփայել և փոխանցել հաջորդ սերունդներին, այն է, որ պատմական այս հանգրվանում հայ ազգը վերականգնեց իր անկախությունը և վերադարձրեց կորսված հայրենիքի արևելյան մի հատվածը:
Մենք լծվել էինք (ու ենք) Ազգային Միասնության ձևավորմանը և միասնական պայքարով՝ հայ ազգի տեղն արևի տակ ապահովելու գործին: Ձգտում էինք (ու ենք) ստեղծել ազգի բոլոր կարող և նվիրյալ ուժերի դաշինք: ՈՒնենալ ազգային-պետական մտածողություն՝ նշանակում է ստորադասել անձնական «ես»-ը ընդհանուր շահին: Հետևաբար, հավատարիմ մնալով մեր սկզբունքին, մշտապես պետք է պայքարել, առաջնորդել կամ համագործակցել Ազգի բոլոր այն նվիրյալ անհատների և կառույցների հետ, որոնք իրենց ուղու վերջնակետ են սահմանել Ազատ, Անկախ և Միացյալ Հայաստանի կերտումը՝ սոցիալական արդարության հաստատմամբ՝ համայն քաղաքակիրթ մարդկության ընտանիքի կազմում հայությանը լիիրավ անդամ դարձնելով:
Գաղափարաբանական երկու հայազգի տեսաբաններից մեկը՝ Գարեգին Նժդեհն ասում էր` «Հայն է Հայաստանի համար», մյուսը, Վահան Նավասարդյանը՝ «Հայաստանն է հայի համար»: Բայց մեր համար ճշմարտության իրական բանալին այլ բանաձևման մեջ է` «Առանց Հայաստան` չկա Հայություն, առանց Հայության` չկա Հայաստան»:
ՉԿԱ ՄԵԿՆ ԱՌԱՆՑ ՄՅՈՒՍԻ, սա է բացարձակ ճշմարտությունը:
Ինչի՞ են նման հիմա պատմական Հայաստանի այն հատվածները, որոնք հայաթափված են և որտեղից ջնջված է հայի արարած մշակույթը, նրա շունչը և ոգին:
Մի՞թե դա Հայաստան է: Մի՞թե Հայաստան են այսօր Կուրի գետամերձ գավառները, օրինակ Եվլախն ու Բարդան, Դաշքեսանն ու Շամլուխը: Մի՞թե հայկական էր, օրինակ, Արարատյան դաշտավայրը 15-րդ դարից մինչև 1828-29 թվականները (մասնավորապես ` մինչև 1918 թվականը), երբ այն 16-17-րդ դարերից հիմնականում հայաթափված և բացարձակապես բնակեցված էր թյուրքերով, պարսիկներով և քրդերով:
Եվ ինչի՞ կնմանվի հայությունն առանց Հայաստանի:
Պատկերացրեք, որ այլևս իսպառ գոյություն չունի Հայաստանը, և հայության ինչ-որ բեկորներ բնակվում են, ասենք... Մադագասկարում: Ինչի՞ մասին պետք է բանահյուսի , նկարի կամ երգի հայն՝ առանց իր լեռների, լճերի, ծիրանենու, եղնիկի, սրբավայրերի և այլն:
Օվկիանոսի՞, արմավենիների՞, լեմուրների՞, թե՞ արմավենու տերևներով տանիք ունեցող բամբուկե խրճիթների: Այդ հայը չի լինի այն, ինչ կանք:
Եկեք անկեղծ լինենք` նույնիսկ մարդաբանության և գենետիկայի տեսակետից: Նայենք մեր հայրենակիցներին, որոնք արդեն մի քանի սերունդ ապրում են օտար եզերքներում: Սերունդ առ սերունդ նրանք սկսել են և՛ արտաքնապես և հոգեպես նմանվել այն երկրների բնակիչներին, որտեղ ապրում են: Պատճա՞ռը: Պատճառն այն է , որ ճակատագրի բերումով՝ չեն սնվում իրենց հողից, իրենց ջրից, իրենց արևից և այն բարիքներից, որոնք տալիս է Հայրենիքը: Ի՞նչ ենք մենք` ի սկզբանէ: Մենք, բեղմնավորման պահից սկսած, սկզբից մայրական արյան, այնուհետև` մայրական կաթի, իսկ հետագայում` սեփական քիմքի միջոցով վերցնում ենք այն, ինչ կա հայրենի հող ու ջրում: Հետևաբար, հայրենի հող ու ջրի հետ միասնաբար կազմում ենք մի ամբողջություն: Մեր նախնիները, ապրելով, արարելով, մաքառելով և մահանալով` վերադառնում են հայրենի հողին: Այդ հողից են սնվում բոլոր այն բույսերն ու կենդանիները, որոնք հետագայում սնունդ են դառնում մեզ համար և մեր մարմնին են փոխանցում մեր նախնիների հոգեմարմնական մասնիկները:
Հետևաբար, ՄԵՆՔ ՄԻ ԱՄԲՈՂՋՈՒԹՅՈՒՆ ԵՆՔ ՄԵՐ ՆԱԽՆԻՆԵՐԻ ՀԵՏ, ՈՐՈՆՔ ԱՅՍ ՍՈՎՈՐԱԿԱՆ ՀՈՂԸ ՄԵԶ ՀԱՄԱՐ ԴԱՐՁՐԵՑԻՆ ՍՐԲԱԳՈՐԾՎԱԾ ՀԱՅՐԵՆԻՔ ԵՎ ՈՐԸ ՄԵՆՔ ԷԼ ՊԵՏՔ Է ՓՈԽԱՆՑԵՆՔ ՄԵՐ ՍԵՐՈՒՆԴՆԵՐԻՆ... ինչպես դա տեղի է ունենում ջրի շրջապտույտի հետ (տեղումներ (ձյուն, անձրև), հոսք, ծովաջրի մասնիկ, գոլորշացում
և՞... կրկին նույնը` հավերժ):
Հազարամյակներով մենք նույնն ենք, մեկ ամբողջություն ` մեր պատմությամբ, հայրենիքով և ազգով: Խախտվե՞ց այս բնականոն շրջապտույտը՞, վա՜յ մեզ...
Ելնելով այս ամենից` մենք կարևորում ենք աշխարհասփյուռ հայության` Հայաստանի քաղաքացի լինելը:
Այսօր մենք կրկին (դեռևս) ունենք մեր պետականությունը:
Եվ ժամանակի հրամայականն է շտկել առկա բոլոր թերացումներն ու բացթողումները, քանզի քաղաքացու, ազգի ներկայացուցչի անհատական վերաբերմունքով է պայմանավորվում պետության ճակատագիրը:
Ի՞նչ վտանգներ է ծնում պետության ղեկավարումը ստանձնած, իր ժողովրդի ազգային շահից կտրված, նրա առօրյա և հավիտենական հոգսով չապրող իշխանությունը:
- Անհատն օտարանում է իր պետությանից և իր գործողություններով՝ անօգուտ կամ ի վնաս նրա է աշխատում:
- Նման անհատների տեսակարար կշիռը մեծանալու դեպքում ժողովուրդը խորթանում է իր պետությունից՝ անտարբեր դառնալով նրա ճակատագրի հանդեպ, որի արդյունքում վերջինս դառնում է թույլ և դյուրակործան: ԱՊԱԳԱ ՉՈՒՆԻ ԱՅՆ ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆԸ, ՈՐԻ ԻՇԽԱՆԱՎՈՐՆԵՐԸ ՀԱՅՐԵՆԱՍԵՐ ՉԵՆ ԿԱՄ ՆՐԱՆՑ ՀԱՅՐԵՆԱՍԻՐՈՒԹՅՈՒՆՆ ԻՐ ՀԻՄՔՈՒՄ ԵՍԱՍԻՐԱԿԱՆ Է, ՆՅՈՒԹԱՊԱՇՏ ՈՒ ՀԱՇՎԵՆԿԱՏ:
Հետևաբար, այսօր, առավել քան երբևէ, պահանջվում է անկեղծ ու սթափ գնահատել և արժևորել մինչև հիմա մեր ձեռքբերումները, սրբագրել մեր սխալներն ու բացթողումները, չընկրկել առկա վտանգների ու սպառնալիքների հանդեպ և վերահաստատելով համազգային մեր ուխտը՝ շարժվել առաջ: Նախորդ տասնամյակներն ուսուցանեցին մեզ ապրել հպարտորեն գլուխը վեր պարզած և հաղթանակած վճռական մենակի հոգեբանությամբ, սակայն, ցավոք, ցույց տվեցին նաև, թե ինչպես չպե՛տք է ապրել:
Քաղաքացի լինելու, քաղաքացի դաստիարակելու խնդիր ունենք, քանզի ազատ ու գիտելիքահենք քաղաքացին է պետականության նեցուկն ու հենարանը։ Մեր պարագայում առավել ևս այդպես է. ժամանակակից աշխարհում մեր կարևորագույն մրցակցային առավելությունը մարդն է, մեր մարդկային ներուժը։ Երբ քաղաքացին սիրում է իր պետությունը, ապա այդ դեպքում նա անձնվիրաբար է գործում, տառապում է նրա ամեն մի ցավի համար, պատրաստ է ինքնազոհաբերման, սեփական շահի ստորադասման, որով` նպաստում նրա հզորացմանն ու պաշտպանությանը:
Մարդը չի պայքարում այն բանի համար, ինչն իրավական և բարոյական տեսակետից իրենը չի համարում: Արդար կառավարման դեպքում իշխանություններն անհատին պետք է դնեն այնպիսի ընկերային իրավիճակի մեջ, որ նա հավատարմանա ու ներդաշնակվի իր պետության հետ` սեփական ճակատագիրը չզատելով նրա ճակատագրից:
Վերլուծելով և դասեր քաղելով անցած ուղուց՝ հայոց առջև ծառացած օրվա հրամայականները կարելի է ամփոփել հետևյալ և ժամ առաջ լուծում պահանջող անելիքների շուրջ.
1. ՈՒնենալ ազգային համաձայնության իշխանություն, կերտե՛լ արդար հասարակություն, որի պայմաններում Հայաստանի յուրաքանչյուր քաղաքացի պետք է կարողանա սեփական վաստակով արժանապատվորեն ապրել հայոց պետականության ներքո:
2. Վե՛րջ դնել մենաշնորհային տնտեսությանը և օլիգարխիկ համակարգին՝ ապահովելով գործարարության համար հավասար հնարավորություններ՝ սանձելով երկրում առկա սոցիալական բևեռացվածությունը:
3. Հետամու՛տ լինել Հայաստանի և Արցախի տարածքային ամբողջականության վերականգնմանը և միավորմանը՝ այն դարձնելով միջազգայնորեն ճանաչելի:
4. 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմից հետո առաջացած վիճակից ելնելով, օր առաջ արդիականացնել հայոց բանակն ու ռազմական ողջ սպառազինությունը, վերջնականապես ձևավորել ԱԶԳ -ԲԱՆԱԿ համակարգը, ստեղծել պահեստազորային արդյունավետ ստորաբաժանումներ և ըստ անհրաժեշտության, հակառակորդին միասնաբար և գրագետ հակահարված տալու համար:
5. Արդիական պահանջների մակարդակի բարձրացնել ազգային կրթության ոլորտը, այն դարձնելով նոր մտքի կերտման դպրոց և ազգային, որով էլ` համամարդկային արժեքների հղկման ժամանակակից դարբնոց:
6. Բարձրացնելով՝ նոր որակ հաղորդել Հայաստանի արտաքին քաղաքականությանը՝ արժանապատվորեն, սեփական շահերի հստակ գիտակցումով և կամային նոր դրսևորումներով հանդես գալով միջազգային հարթակում՝ ազգային անվտանգության ապահովման համար վարելով հավասարակշռված, բայց սկզբունքային քաղաքականություն:
7. Փոխե՛լ Հայաստանի ժողովրդագրական առկա պատկերը՝ կասեցնելով արտագաղթը, խրախուսելով ներգաղթն ու ծնելիությունը, վերաբնակեցնել հայրենի նոսր բնակեցված տարածքները:
8. Վերականգնե՛լ Հայաստան-Սփյուռք ներդաշնակումը՝ Սփյուռքը դիտելով հայոց պետականության հիմնական խարիսխներից մեկը:
Ժամանակակից գլոբալացվող աշխարհում, ունենալով համեմատական մրցակցային առավելություններ, լիարժեք օգտագործելով համազգային ներուժը, հայության առջև ծառացած մարտահրավերներին դիմակայել համահայկական միասնական օրակարգերով, գործելով համախմբված և միասնաբար։
9. Շարունակե՛լ Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման և Հայ Դատի արդարացի լուծման պայքարը։

Նման ներկայի և ապագայի հեռանկարով բոլորս պետք է լծվենք Ընդհանուր Գործին, և Ազգի ողջ կարողականության օգտագործմամբ՝ ստանձնել երկրի կառավարման և համակարգային փոփոխությունների պատասխանատվության՝ յուրաքանչյուրս մեր բաժինը։
Ամեն մի րոպե հապաղելն արդեն ի նպաստ մեզ չէ:
Եվ այս միտումով՝ Հայրենի պետության մեջ պետք է սկսել լրջագույն փոփոխություններ, որոնք հասցնելով դրական հանգրվանի, կստեղծենք որակական նոր բնույթի պետություն, պետություն, որն աշխարհասփյուռ ողջ հայությունը իրավացիորեն կհամարի իրենը և որով կհպարտանանք բոլորս:
Անցած տարիներն անկասկած փաստում են, որ մեր սերունդների արժանապատիվ կյանքն ապահովելու, մեր ազգային նպատակներից չշեղվելու գլխավոր պայմանը` «Զարգանալ` չզիջելով» կարգախոսով առաջնորդվելը պետք է լիներ։ Սա է դժվարին, բայց պատվաբեր ճանապարհը: Հակառակը հեշտ է, բայց կործանարար: Քանզի, եթե շարունակաբար զիջենք մեր շահերը, էլ շահ չի մնա ոչ միայն զարգանալու, այլ որևէ այլ բանի համար: Հետևաբար, առաջնորդվել «Զարգանալ ՝ չզիջելով» կարգախոսով, նշանակում է մասնավորապես ամրապնդել այն գաղափարը, որ հայրենի տարածքները ոչ թե բեռ են, որից պետք է օր առաջ ազատվել, այլ զարգացման մեծագույն հնարավորություն: Ավելին, սա նշանակում է կառուցել մեր տնտեսական քաղաքականությունը այնպես, որ համապատասխանի շրջափակված և պատերազմի մեջ գտնվող երկրի կարգավիճակին ու պայմաններին: Պետք է ունենալ կայուն այն մշտական համոզումը, որ ավելի լավ է լինել շրջափակված, բայց պահպանել ներկա բոլոր տարածքները հայկական, քան ունենալ բաց սահմաններ, բայց զրկվել կենսական նշանակության մեր տարածքներից:
Հայոց Հայրենիքից մնացած այս փոքրիկ հատվածն այն հենակետն է, որտեղից կրկին պետք է հառնի ՀԱՅՔԸ։ Եվ թող բոլորիս ջանքերը կրկին մեկտեղվեն՝ կերտելու մե՛ր երազած Երկիրը։

Արթուր ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆ

Մեկնաբանություններ